قرص داپسون (Dapsone) بیشتر به‌عنوان یک داروی ضدباکتری و ضدالتهاب برای درمان جذام، برخی اختلالات پوستی مانند درماتیت هرپتی‌فرمیس و عفونت‌های خاص استفاده می‌شود. آشنایی با نحوه مصرف، موارد منع و عوارض جانبی آن برای استفاده ایمن ضروری است.
مشخصات داپسون
• نام دارو: داپسون
• نام لاتین: Dapsone
• نام تجاری: Aczone
• رده دارویی: آنتی‌بیوتیک، سولفون
• اشکال دارویی: قرص
• فروش دارو: با نسخه پزشک
موارد مصرف داپسون
• درمان جذام (بیماری هانسن)
• درمان درماتیت هرپتی‌فرمیس (بثورات پوستی مرتبط با بیماری سلیاک)
• درمان آکنه ولگاریس (به‌صورت ژل موضعی)
• پیشگیری و درمان پنوموسیستیس پنومونیا در افراد با سیستم ایمنی ضعیف
• پیشگیری از توکسوپلاسموز در افراد با سیستم ایمنی ضعیف
• درمان برخی عفونت‌های پوستی باکتریایی
• درمان مالاریا (به‌عنوان خط دوم)
• مدیریت برخی بیماری‌های خودایمنی پوستی
• درمان سایر بیماری‌های پوستی خاص تحت نظر پزشک
موارد منع مصرف داپسون
• حساسیت شدید به داپسون یا سولفونامیدها
• کمبود شدید گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز (G6PD)
• پورفیری (در فرم خوراکی)
مقدار و نحوه مصرف داپسون
مقدار، نوع و توالی زمانی داروهایی که مصرف می کنید به موارد زیر بستگی دارد:
• سن بیمار
• نوع و شدت بیماری تحت درمان
• نحوه واکنش به اولین مقدار مصرفی دارو
• سایر شرایط پزشکی بیمار
• بزرگسالان (جذام): 50-100 میلی‌گرم روزانه به‌صورت خوراکی، معمولاً همراه با سایر داروهای ضدجذام
• بزرگسالان (درماتیت هرپتی‌فرمیس): شروع با 50 میلی‌گرم روزانه، ممکن است تا 300 میلی‌گرم در روز افزایش یابد
• کودکان (جذام): 1-2 میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن بدن روزانه، حداکثر 100 میلی‌گرم در روز
• دوز را دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
• در صورت فراموشی دوز، به‌محض یادآوری مصرف کنید، مگر اینکه نزدیک به زمان دوز بعدی باشد.
• از دوبرابر کردن دوز برای جبران دوز فراموش‌شده خودداری کنید
• در صورت عدم بهبود یا بدتر شدن علائم، با پزشک مشورت کنید
عوارض جانبی داپسون
• کم‌خونی (آنمی)
• متهموگلوبینمی (تولید هموگلوبین غیرطبیعی)
• همولیز (تجزیه گلبول‌های قرمز)
• بثورات پوستی
• تهوع
• استفراغ
• بی‌اشتهایی
• سردرد
• بی‌خوابی
• سرگیجه
• هپاتیت (التهاب کبد)
• نوروپاتی محیطی
• آگرانولوسیتوز (کاهش شدید گلبول‌های سفید)
• سندرم داپسون (بثورات جلدی با تب و ائوزینوفیلی)
• خشکی پوست (در ژل موضعی)
• قرمزی پوست (در ژل موضعی)
• چرب شدن یا پوسته‌پوسته شدن پوست (در ژل موضعی)
• افسردگی (نادر)
• سایکوز (نادر)
• درد شکمی
• پانکراتیت (نادر)
• سینوزیت
• فارنژیت
• ادم صورت (نادر)
• تمایل به خودکشی (نادر)
• سیانوز (رنگ آبی پوست به دلیل کمبود اکسیژن)
• واکنش‌های حساسیتی شدید (مانند سندرم حساسیت بیش از حد داپسون)
• ضعف عضلانی
• کاهش پلاکت‌ها
نکته: در صورت مشاهده هر کدام از این علائم حتما به پرشک خود اطلاع دهید.
تداخل دارویی داپسون
• آنتاگونیست‌های اسیدفولیک (مانند پیریمتامین)
• نیتروفورانتوئین
• پریماکین
• کوتریموکسازول (افزایش خطر همولیز در ژل موضعی)
• بنزوئیل پروکساید موضعی (روشن شدن موقت رنگ مو)
• ساکویناویر
• ریفامپین (کاهش غلظت پلاسمایی داپسون)
• داروهای کاهش‌دهنده اسید معده (مانند آنتی‌اسیدها، رانیتیدین)
• دیدانوزین (تأثیر بر جذب داپسون)
• سایر داروهای موضعی روی پوست (در ژل داپسون)
• داروهای القاکننده آنزیم‌های کبدی
• داروهای سرکوب‌کننده مغز استخوان
• داروهای ایجادکننده متهموگلوبینمی
نکته: برای جلوگیری از این تداخل، لیست تمام داروهایی که مصرف می کنید را در اختیار پزشکتان قرار دهید.
موارد احتیاط مصرف داپسون
• حساسیت به داروهای دیگر: در صورت حساسیت به سولفونامیدها یا سایر داروها، پزشک را مطلع کنید.
• مصرف داپسون در دوران بارداری: در گروه C قرار دارد؛ فقط در صورت برتری فواید بر خطرات، تحت نظر پزشک مصرف شود.
• مصرف داپسون در دوران شیردهی: وارد شیر مادر می‌شود؛ با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شود، به‌ویژه در نوزادان با کمبود G6PD.
• مصرف داپسون در سالمندان: با احتیاط مصرف شود، به دلیل خطر بیشتر عوارض کبدی و خونی.
• مصرف داپسون در کودکان: برای کودکان بالای 12 سال با دوز تنظیم‌شده تحت نظر پزشک مجاز است.
نحوه عملکرد
• داپسون یک آنتی‌بیوتیک باکتریواستاتیک است که با مهار سنتز دی‌هیدروفولیک اسید در باکتری‌ها، از رشد و تکثیر آن‌ها جلوگیری می‌کند.
• در بیماری‌های پوستی، با کاهش التهاب و تورم عمل می‌کند.
• در آکنه، اثرات ضدالتهابی و ضدباکتریایی دارد.
• جذب خوراکی آهسته است و نیاز به محیط اسیدی دارد.
• متابولیسم در کبد و دفع عمدتاً از طریق کلیه‌ها انجام می‌شود.
شرایط نگهداری داپسون
• در دمای اتاق (15-30 درجه سانتی‌گراد) نگهداری شود.
• دور از نور، رطوبت و گرما قرار گیرد.
• دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی باشد.
• داروهای تاریخ‌گذشته یا غیرضروری را به روش مناسب دور بریزید.
توصیه هایی برای مصرف کنندگان داپسون
• آزمایش‌های خونی و کبدی منظم برای نظارت بر عوارض انجام دهید.
• در صورت بروز بثورات، تب یا ضعف عضلانی، فوراً به پزشک اطلاع دهید.
• مصرف آهن، اسیدفولیک و ویتامین C ممکن است به پیشگیری از کم‌خونی کمک کند.
• از رژیم غذایی بدون گلوتن در درماتیت هرپتی‌فرمیس پیروی کنید.
• از مصرف خودسرانه یا توصیه دارو به دیگران خودداری کنید.
• در صورت سفر، دارو را همراه داشته باشید.
• تاریخ انقضای دارو را بررسی کنید.
• در صورت مصرف بیش از حد، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
تذکر مهم
مطلبی که مطالعه می‌کنید صرفا جنبه‌ی افزایش آگاهی دارد؛ خود درمانی و تجویز دارو با تکیه بر این مطالب جایز نیست. برای مصرف دارو حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید.